Deze achterstand mág een kind niet oplopen
Met deze stappen zorg je ervoor dat alle leerlingen in je school -ondanks corona- zeker datgene leren wat ze echt alleen in dit schooljaar kunnen leren. Zoals een leerling, voor zover mijn informatie strekt, de tafels geautomatiseerd moet hebben aan het einde van groep 5.
Dit blog geeft je een stappenplan waarmee je met je team deze onomkeerbare achterstand per groep in kaart brengt, bepaalt voor welke kinderen dat dreigt en een route uitzet, waarmee je deze achterstand voorkomt. Hoe exacter je dat weet, hoe eenvoudiger het is om je daarop te focussen. Dit overzicht vermindert stress en helpt je heel doelbewust externe hulpbronnen in te schakelen.
Omdenken van het vraagstuk achterstand
Eerst een paar ’omdenkers’, bedoeld voor een perspectiefwissel en een frisse blik.
- Wie heeft de verantwoordelijkheid voor de achterstand, de ouders of de school?
- Besluit als schoolteam dat de onomkeerbare achterstand vanaf groep 1 tot en met groep 8 onacceptabel is. De achterstand komt dan niet op het bordje van kwetsbare kinderen uit kwetsbare gezinnen; je zorgt er als schoolteam voor dat je dit voorkomt. Vraag leraren om met hun leerlingen te verwoorden, wat zij geleerd hebben, juist in en door deze coronatijd. Vraag ouders en kinderen samen naar antwoorden te zoeken. Deel na de groepsgesprekken teambreed de uitkomsten. Wie weet welke (sociaal emotionele) leerdoelen er dan al geschrapt kunnen worden?
- Stel: ieder kind doet het jaar over. Dat is een eenvoudige manier om veel achterstanden te voorkomen. Hoe dat schoolbreed en landelijk te organiseren kan ik niet bedenken. Jij?
Een stappenplan om alleen in te halen achterstanden op te lopen
Dit stappenplan richt zich uitsluitend op die achterstanden, die een kind niet mág oplopen.
Stap 1. Wat moet ieder kind kennen en kunnen, voordat deze leerling het schooljaar afsluit
Iedere leraar of ieder duo verwoordt welke achterstand kinderen echt niet op mogen lopen, omdat zij die later niet meer in kunnen halen. Zo verwoorden zij de minimale leerdoelen voor elk vakgebied per jaar, inclusief de sociaal-emotionele leerdoelen. Zet het in het team vanaf groep 1 op een rijtje. Daarmee heb je die achterstanden, waarvan je als school niet wilt dat een kind dat in dit specifieke jaar oploopt, in kaart gebracht.
Bijvoorbeeld: Leerdoel einde van groep 2: iedere leerling begrijpt 7.000 woorden en kent alle letters[1].
Stap 2. Welke extra inzet is nodig, zodat ieder kind het schooljaar succesvol afsluit?
Elke leraar voert een onderzoekend kind -of driehoeksgesprek of neemt een toets af, wanneer de leraar inschat dat een niet in te halen achterstand (zie stap 1) dreigt. Daarna maakt de leraar een groepsoverzicht, uitsluitend gericht op dreigende onomkeerbare achterstanden. De leraar schets globaal hoe een niet-professional het hiaat aan een kind of een klein groepje invult en hoeveel tijd dat kost.
Bijvoorbeeld aan het einde van groep 3, leerdoel rekenen: optellen en aftrekken met getallen tot 20.
Conclusie: voor een viertal kinderen is extra hulp nodig om juist het optellen en aftrekken van 10-20 onder de knie te krijgen.
De IB’er of het MT maakt een totaaloverzicht van concreet bedreigende achterstanden en de hoeveel begeleidingstijd, die nodig is om de gestelde doelen voor ieder kind te halen.
Stap 3. Formeer een klein projectteam
Stel op basis van mogelijkheden, interesse en kwaliteiten een projectteam samen. Het projectteam heeft als opdracht subsidiestromen in kaart te brengen en straks de noodzakelijke hulp te organiseren en te coördineren. Dat betekent helpers (zie stap 4) uitnodigen, opvangen, ondersteunen, begeleiden, materialen aanreiken, de voortgang monitoren en behaalde successen vieren.
Stap 4. Welke hulpbronnen zijn er in school en in het netwerk van de school
Het team brainstormt over zowel interne als externe hulpbronnen. Dan kun je denken aan kinderen die de helpende hand bieden, gepensioneerde leraren die graag iets willen bijdragen, grootouders, stagiaires, onderwijsassistentes, pedagogisch medewerkers of welzijnswerkers. Je kunt ook denken aan vrijwilligersorganisaties[2] in de omgeving van de school om een aantal mogelijkheden te noemen.
Als dit een minimaal leerdoel is aan het einde van groep 5: alle tafels kennen en spelling van specifieke moeilijke woorden.
Stel er zijn in de twee groepen 5 van de Regenboog 8 kinderen, die dat niet gaan halen, wat hebben zij dan nodig aan extra ondersteuning? En wat kan samen en wat vraagt een individuele aanpak? Wie kan dat leveren en hoeveel tijd gaat dat kosten?
Een vrijwilliger van Taal Doet Meer[3] wil graag oefenmateriaal van de leraar van Amir (groep 6). Ze zijn gewend om leerlingen met achterstanden te helpen. Doordat het projectteam vertelt wat Amir echt moet leren met haar hulp, en haar daarvoor het benodigde materiaal aanreikt, kan ze hierbij aansluiten in de begeleiding van Amir. Tegelijkertijd kan zij vragen om extra materiaal, mocht dat nodig zijn. Want zij verdwaalt in het aanbod op internet.
Stap 5. Eenvoudige leerroutes maken
Leraren/stagiaires/onderwijsassistenten koppelen kinderen aan noodzakelijke leerdoelen. En ze schrijven eenvoudige leerroutes uit, die de helpers met een of meer kinderen kan volgen.
Leraren delen dit met het projectteam en geven de leerroutes een tijdspad mee. Het projectteam koppelt een leerling of aan een groepje leerlingen aan een helper. Samen voeren zij de concrete opdrachten uit en na verloop van tijd brengt de leraar de voortgang in kaart.
Bijvoorbeeld: minimaal leerdoel aan het einde van groep 7 voor Basisschool De Starter voor wereldoriëntatie: hoe geleidt stroom, hoe geleidt geluid en alles over het heelal.
Er zijn drie leerlingen, die hierin extra ondersteuning nodig hebben. De leerroute beslaat 4 uur. Een vrijwilliger, die dit een leuk onderwerp vindt, heeft zich aangemeld toen een oproep in de nieuwsbrief stond. Zij is gekoppeld aan dit groepje.
Ze hebben er samen online 8 uur aan besteed. Iedereen heeft van de bijles genoten. De leraar is uitermate tevreden, het doel is ruimschoots gehaald.
Stap 6. Vier de successen samen
Zowel de leraren van de groepen als de projectteam checken maandelijks het behaalde resultaat.
In basisschool De Zonnewijzer worden de successen uitgebreid gevierd. Als een leerdoel gehaald is, krijgen de kinderen een pluim en de vrijwilliger een taart.
Sta stil bij de successen die jullie behaald hebben. Werk er stap voor stap naar toe dat alle kinderen in de school dat leren, wat ze dit schooljaar echt MOETEN leren. Als je zo dit coronaschooljaar afkunt sluiten, hoe geweldig is dat? Dan heeft de hele school taart verdiend.
Tot slot
Heb je aanvullingen, gouden tips of succesverhalen? Wil je het delen, zodat anderen ervan kunnen leren? Het artikel leerachterstand en visie op leren sluit hier goed bij aan én geeft ook weer andere inzichten.
Heb je behoefte aan een sparringsessie, specifiek gericht op jouw situatie. Maak een afspraak voor een coachingssessie voor directeuren. Ik denk graag mee met jullie specifieke situatie.
[1] Met dank aan: https://www.oudersvannu.nl/kind/school/wat-leert-mijn-kind-in-groep-2
[2] https://www.humanitas.nl/programmas/mentormaatjes/voor-vrijwilligers
[3] Taal Doet Meer zorgt er al ruim 30 jaar met zo’n 1000 vrijwilligers per jaar voor dat nieuwe, anderstalige Utrechters – jong en oud – kunnen meedoen in de Utrechtse samenleving.