Zo zet je je zorg om in handelen

IB post
Marja Klaver
20 mei 2020
kwetsbaar

Dit blog gaat over kwetsbare kinderen en jouw rol als IB’er. De PO Raad heeft in april van dit jaar onderzoek gedaan onder scholen. De respondenten gaven aan dat zij 19% van de kinderen als kwetsbaar beschouwen (zie hier het artikel). Nu de scholen weer open zijn gegaan, is er speciale aandacht voor deze kwetsbare kinderen. Hoe komen zij terug? Hoe hebben zij de afgelopen twee maanden doorgebracht? Hebben zij iets aan schoolwerk kunnen doen?

 

Vermoedens van mishandeling

Kom je in een situatie waarin je mishandeling vermoedt? Dan geeft de meldcode huiselijk geweld 5 stappen over hoe je dit kunt melden. In dit blog ga ik dieper in op de eerste drie hiervan. Wat helpt je om signalen op te pakken, te onderzoeken en zo te verwoorden, dat je erover op een professionele manier in gesprek kunt gaan met ouders? Met als inzet dat de uitkomst van het gesprek het begin is van een verbetering, of de volgende stap op weg naar een goed voorbereidde melding bij Veilig Thuis. Hiermee help je het kind, de ouders, je teamleden en jezelf om je zorgen om te zetten in een proactieve strategie.

 

Wat is kwetsbaar

Alle kinderen zijn kwetsbaar, juist omdat het kinderen zijn. Sommige kinderen zijn extra kwetsbaar, omdat hun ouders het moeilijk hebben. Zo moeilijk dat ze hun taak als ouder met moeite kunnen vervullen, omdat ze kampen met een verslaving, een verstandelijke beperking hebben, op een vreselijke manier aan het scheiden zijn, lijden aan een psychiatrische stoornis of door armoede hun hoofd nauwelijks boven water kunnen houden. Soms weet je dat van ouders. Soms vermoed je het.

‘Ik vertelde op school dingen over thuis, die niet echt normaal waren. Ik wist dat niet, maar mijn leraar natuurlijk wel. Toch werd daar nooit iets mee gedaan.’ Terwijl de LKC (Landelijke Klachtencommissie Onderwijs) regelmatig klachten van ouders ontvangt over een melding door de school over hun kinderen aan Veilig Thuis. Dit vraagt om balanceren.

Welke kinderen in jullie school vallen onder de categorie ‘extra kwetsbaar’? En voor wie van deze kinderen is snelle actie geboden? Juist voor deze kinderen, is het van essentieel belang dat jij samen met leraren je zorgen omzet in adequaat, professioneel en proactief handelen. Om welke kind maak jij je nu het meest zorgen? De onderstaande drie stappen, ontleend aan de meldcode ‘huiselijk geweld’, kunnen daarbij een goed hulpmiddel zijn. We hebben zelf een extra stap 1b toegevoegd.

 

Van zorgen maken naar handelen

 

Stap 1. Vertaal je zorgen in concreet waarneembare signalen vanuit het kind en/of vanuit de ouder

 

De kunst in deze stap is om én je zorgen serieus te nemen én om ze te vertalen naar concreet, door jouzelf waargenomen, gedrag.  

Mogelijk helpen deze vragen:

  • Wat zie je, hoor je, merk je? Wat mis je?
  • Specifiek welke signalen bij ouders en kinderen vind je zorgelijk en waarom?
  • Welk effect hebben deze signalen op het kind en de ontwikkeling van het kind op school?

Dit helder krijgen is noodzakelijk, omdat je zo kunt bepalen in hoeverre je zorgen voortkomen uit signalen die het kind of de ouder afgeven, of uit een groot verschil in waarden en normen tussen ouders en de school. Je helpt jezelf en je bereidt stap 2 voor wanneer je de zorgelijke signalen met datum noteert in je mobiel of in je agenda. Daardoor ga je patronen herkennen.

‘Ik vind het vrij onbegrijpelijk. Mijn vader werd opgenomen voor zijn verslaving en veroordeeld voor huiselijk geweld. En nog kwam er geen hulp voor mij. Terwijl het toch vrij logisch is dat dat effect op een kind heeft.’ 

 

Stap 1b. Hoe is de samenwerkingsrelatie met ouders?
 

De samenwerkingsrelatie met kwetsbare ouders is, zo leert onze ervaring, veelal beladen. Ze komt soms niet op gang, ouders bewaren grote afstand tot school, zitten niet met de leraren op een lijn of komen bij ‘het minste of geringste’ verhaal halen. Het is een uitdaging om juist ook met deze ouders een positieve gelijkwaardige samenwerkingsrelatie op te bouwen.

‘Mijn ouders kunnen er niks aan doen. Ze willen wel goed voor ons zorgen, maar ze zijn allebei eigenlijk zelf nog een beetje een kind. Dat heeft mijn oma me uitgelegd.

Soms ben je bekend met de thuissituatie, heb je de ouders meermalen gesproken, is er een collega op huisbezoek geweest en kun je meer informatie vinden in het leerlingvolgsysteem. Soms vraagt de thuissituatie om nader onderzoek.

Mogelijk helpen deze vragen:

  • Hoe is de relatie met beide ouders op dit moment? Hoe werkten jullie tot nu toe samen met de ouder(s)?
  • Welke belangrijke anderen ken je uit het werkwerk van de ouders(s), denk bijvoorbeeld aan oma, tante of buurvrouw?
  • Welke deskundigen zijn er bij dit gezin betrokken, zoals bijvoorbeeld het schoolmaatschappelijk werk, een logopediste of gezinsvoogd. Hoe is het contact daarmee en/of kun je daar contact mee maken?
  • Wie in het team heeft de beste ingang naar de ouder(s)? Welke teamleden hebben een positieve samenwerkingsrelatie met de ouders?
  • Wie kan, samen met jou als IB’er, signalen en zorgen met ouders bespreekbaar maken?

‘De IB’er, die relatief nieuw was, maakt afspraken met moeder aan het einde van, zo leek het, een goed gesprek. Moeder komt een paar dagen later steevast vertellen dat ze er achteraf gezien toch niet mee eens is. Wat nu? In teamintervisie komt op tafel dat oma uiteindelijke beslist wat er gebeurt. In het volgende gesprek nodigt de IB’er oma expliciet uit, bleven de gemaakte afspraken van kracht en mocht het noodzakelijke onderzoek uitgevoerd worden.’

Door breder te kijken dan alleen de ouder(s) krijg je inzicht met wie je het beste in gesprek kunt gaan.

 

Stap 2. Leg je casus voor aan een derde
 


De signalen, het effect ervan voor je leerling en de kwaliteit van de samenwerkingsrelatie met ouders heb je in kaart gebracht en als het even kan vastgelegd in het leerlingvolgsysteem. Bekijk aan wie je deze casus het beste voor kunt leggen, omdat deze (ervarings)deskundige mogelijk nieuw licht op de zaak kan doen schijnen. Je kunt ook anoniem je casus voorleggen aan Veilig Thuis. Dat helpt om je zorgen zo nodig nog beter onder woorden te brengen, te ontdoen van je oordeel en je voor te bereiden op het gesprek met ouders en/of kind.

Mogelijk helpen deze vragen om de casus te verdiepen:

  • Welke vragen heb jij zelf nog bij deze casus? Zijn er onduidelijkheden, twijfels of blinde vlekken?
  • Welke vragen hebben de geraadpleegde anderen?
  • Wat is belangrijk om te weten of te doen, voordat je met de ouder(s) en het kind in gesprek gaat?
  • Wat kun je doen om met de ouder(s) in gesprek te komen c.q. de samenwerking te versterken?
  • Hoe kan stap 3 er het beste uitzien? Met wie ga je praten over welk onderwerp en met welk doel? Stap 3 is cruciaal en vraagt om een hele zorgvuldige voorbereiding.

‘Op school moest ik zo’n lijst invullen met vragen over thuis. Ik heb daar alles eerlijk ingevuld. Maar in het gesprek krabbelde ik terug want ik werd ineens bang. Ik zei dat ik het verzonnen had. Ze lieten het er toen bij zitten.’

 

Stap 3. Het gesprek met ouders/verzorgers en/of met het kind 


Elke situatie is anders. Elke situatie vraagt om maatwerk en om het nemen van besluiten over wat je waarom en wanneer gaat doen. Essentieel in deze stap is dat je, hoe moeilijk ook, het gesprek aangaat.

De kans is groot dat je niet weet wat er precies aan de hand is. Je komt er pas achter als je het vraagt hoe het gaat. Misschien is er veel stress in het gezin. Of behandelt de volwassene het kind zo omdat hij of zij denkt dat dit normaal is. 

Mogelijk helpen deze vragen om de gesprekken goed voor te bereiden:

  • Ga je alleen met een of met beide ouders praten en wat is het doel? 
  • Ga je eerst of apart met het kind praten en wat is dan je doel?  
  • Werk je toe naar een driehoeksgesprek en waarom wel of waarom niet?
  • Wat is jouw inbreng en de inbreng van de school in dit gesprek?
    Het is je taak de zorgelijke signalen met ouders te bespreken. Wil je in het gesprek vooral open vragen stellen en/of wil je heel concreet je zorgen op tafel leggen? Wat lijkt je het beste gezien ouder en kind? 

    Mogelijk willen ouders ook graag weten waar ze welke hulp kunnen vragen. Het is expliciet niet je taak ouders hulp te verlenen of ongevraagd advies te geven. Dat kan averechts werken en de samenwerking onder druk zetten.
  • Hoe vertel je ouders dat je de uitkomsten van dit gesprek vastlegt in het leerlingvolgsysteem?
    Wat de uitkomst van het gesprek ook is, het kan een opstap zijn naar het gaan melden van kindermishandeling bij Veilig Thuis. Het kan ook zijn dat dit nog niet nodig is. Wel is het belangrijk om je dossier op orde te hebben. Leg daarom de uitkomsten van het gesprek vast in het leerlingvolgsysteem en vertel ouders wat je vastlegt. Deze transparantie is niet makkelijk, wel professioneel. Je laat ouders merken, dat je hen en hun zienswijze serieus neemt, ook al heb je mogelijk een verschillende benadering.
  • Wanneer ga je melden bij Veilig Thuis?
    Wanneer wil je wel of juist niet gaan melden bij Veilig Thuis? Op basis van je voorbereiding, het gesprek, de uitkomsten van het gesprek en de gemaakte afspraken komt als vanzelf stap 4 van meldcode kindermishandeling juist wel of niet in zicht. Wanneer je je overwegingen voor de ene of de andere route zo goed mogelijk verwoordt, ontdek je als vanzelf, zo is mijn ervaring, welke weg begaanbaar is.

De uitkomst van het gesprek was dat ouders opnieuw opvoedingsondersteuning aanvragen. Na zes weken is er een nieuw gesprek gepland.

 

Tot slot

Door onze jarenlange ervaring in het werken met schoolteams aan het thema succesvol samenwerken met ouders hebben we onder andere deze lessen geleerd.

  • Je kunt ouders aanspreken als dé belangrijkste volwassenen in het leven van hun kind, als personen, die er voor de ontwikkeling van hun kind werkelijk toe doen. Daarmee spreek je hen op een hartelijke manier aan in hun rol, want ouders willen van nature niets liever dan dat het goed gaat met hun kind, hoe moeilijk ze het zelf ook hebben.
  • Het is een professionele kunst om met aandacht, een open mind en zonder oordeel, de situatie van het gezin en het sociale netwerk te onderzoeken. Met als doel je zorg tot uiting te brengen, vorm te geven en de samenwerkingsrelatie met ouders in stand te houden, zodat het kind niet in een loyaliteitsconflict komt.    
  • Juist door je handelen precies te onderzoeken, vind je soms ineens een nieuwe mogelijkheid om met de ouders in gesprek te komen. Mogelijk samen met een belangrijke deskundige in het netwerk van de ouders met als doel de samenwerking met ouders op gang te brengen ten behoeve van de ontwikkeling van hun kind.  
  • Als je alles hebt gedaan wat in je vermogen ligt, en je behaalt geen resultaat, kun je in het ergste geval zover komen dat je klip en klaar en met behoud van de relatie tegen ouders kunt, moet en durft te zeggen; ‘Het spijt me heel erg, we hebben alles geprobeerd wat in ons vermogen lag, er rest ons niet anders dan de situatie te melden bij ‘Veilig Thuis’. Dat zijn we verplicht. Misschien zien zij mogelijkheden om de problemen samen met u aan te pakken en op te lossen.'

Bronnen

  1. De meeste citaten in dit blog komen uit het rapport ‘Hoor je mij wel?’ over kinderen van ouders met een ziekte, verslaving of beperking.
  2. De vijf stappen komen voort uit afwegingskader bij meldcode kindermishandeling onderwijs en leerplicht/RMC.
  3. Hier vind je de lijst van signalen van kindermishandeling.
  4. Dit is een video met eenvoudige tips als je huiselijk geweld vermoed en bespreekbaar wilt maken met de ouder: https://www.ikvermoedhuiselijkgeweld.nl/documenten/videos/2019/09/18/praat-met-het-slachtoffer

 

Begeleiding?

Wil je begeleiding bij een traject of casus? Of wil je je eigen vaardigheden aanscherpen?
Bekijk hier ons aanbod:

Als je dit artikel waardevol vindt voor IB’ers help dan mee dit te verspreiden door het te delen met anderen. Ik vind het ook altijd fijn als je een reactie achterlaat. Ik ben heel benieuwd naar jouw reactie op dit artikel.

 

Reactie toevoegen

Deze wordt niet getoond op de website